Τα 4 Είδη των Δοντιών

Τα δόντια του ανθρώπου κατατάσσονται σε 4 διαφορετικούς τύπους με διακριτή εμφάνιση και λειτουργία. Το σχήμα και η μορφολογία κάθε τύπου των ανθρώπινων δοντιών συνδέεται με την λειτουργία που πρέπει να εκτελέσει.

Σαν είδος, ο άνθρωπος είναι παμφάγος τρεφόμενος και με ζωικές και με φυτικές τροφές. Γενικά, τα σαρκοφάγα ζώα χρειάζονται μυτερά και κοφτερά δόντια για να σκίζουν και κόβουν το κρέας, ενώ τα φυτοφάγα ζώα χρειάζονται επίπεδα μεγάλα δόντια για να συνθλίβουν τις φυτικές ίνες. Οι άνθρωποι χρειάζονται λοιπόν τουλάχιστον αυτούς τους 2 τύπους δοντιών για το χειρισμό και των δύο μορφών τροφής. Κατά την εξελικτική του πορεία ο άνθρωπος έχει αναπτύξει 4 διαφορετικά είδη δοντιών:

Οι τομείς (ή κοπτήρες) είναι τα δόντια στο κέντρο του οδοντικού τόξου. Υπάρχουν 8 τομείς συνολικά στην μόνιμη (και στην νεογιλή) οδοντοφυϊα, απο 2 σε κάθε πλευρά στην πάνω και κάτω σιαγόνα. Οι 4 μεσαίοι απο αυτούς (ένας σε κάθε τεταρτημόριο) ονομάζονται κεντρικοί τομείς, ενώ οι υπόλοιποι τέσσερις δίπλα τους ονομάζονται πλευρικοί τομείς.

Οι κοπτήρες είναι επίπεδα και πλατιά δόντια με μια στενή κοφτερή κορυφή που τους επιτρέπει να κόβουν την τροφή. Η κύρια λειτουργία των κοπτήρων κατά τη διαδικασία της μάσησης είναι το δάγκωμα, η συγκράτηση, και η κατάτμηση της τροφής σε μικρότερα κομμάτια.

Και οι 8 τομείς έχουν από μία μόνο ρίζα και περίπου το ίδιο σχήμα αλλά το μέγεθος τους διαφέρει ελαφρά με τους άνω κοπτήρες να είναι συνήθως μεγαλύτεροι, και ιδιαίτερα οι 2 κεντρικοί.

Οι κυνόδοντες είναι τα δόντια αμέσως μετά τους τομείς προς τα πλάγια του στόματος. Υπάρχουν 4 κυνόδοντες στην μόνιμη (και τη νεογιλή) οδοντοφυϊα, από ένας σε κάθε τεταρτημόριο του στόματος. Είναι τα τρίτα δόντια απο το κέντρο.

Έχουν μια μυτερή κορυφή που χρησιμοποιείται για να σκίζει σκληρές τροφές σαν το κρέας. Στον άνθρωπο οι κυνόδοντες έχουν το ίδιο ύψος με τα υπόλοιπα δόντια, αλλά σε άλλα σαρκοφάγα ζώα είναι πολύ μεγαλύτεροι για να δαγκώνουν και να σκοτώνουν το θήραμα. Οι κυνόδοντες έχουν μόνο μία αλλά μακριά ρίζα που μπορεί να φθάνει τα 3 εκατοστά παρέχοντας την απαραίτητη σταθερότητα για τη λειτουργία τους. Είναι τα μακρύτερα και πιο σταθερά ανθρώπινα δόντια.

Οι προγόμφιοι είναι τα δόντια που βρίσκονται μετά τους κυνόδοντες προς την πίσω πλευρά του στόματος. Υπάρχουν 8 προγόμφιοι στην μόνιμη οδοντοφυϊα, απο δύο σε κάθε πλευρά της κάθε σιαγόνας. Οι εμπρός 4 (ένας σε κάθε τεταρτημόριο) αποκαλούνται πρώτοι προγόμφιοι, ενώ οι υπόλοιποι 4 πίσω τους ονομάζονται δεύτεροι προγόμφιοι. Είναι τα τέταρτα και πέμπτα δόντια απο τη μέση γραμμή του στόματος. Οι προγόμφιοι δεν υπάρχουν στην νεογιλή οδοντοφυϊα. Όταν ανατέλλουν οι προγόμφιοι καταλαμβάνουν την θέση των νεογιλών γομφίων.

Η μορφολογία τους είναι ένας συνδυασμός αυτής των κυνόδοντων και των γομφίων. Οι προγόμφιοι έχουν μια επίπεδη επάνω επιφάνεια για να συνθλίβουν την τροφή, η οποία όμως έχει και τουλάχιστον 2 μυτερές προεξοχές (φύματα) για το σκίσιμο των τροφών. Η κύρια λειτουργία τους στην μάσηση είναι η σύνθλιψη των τροφών πριν αυτή μεταφερθούν στους γομφίους για την τελική άλεση. Οι προγόμφιοι έχουν απο μία ρίζα εκτός απο τους πρώτους προγόμφιους της άνω σιαγόνας που έχουν 2 ρίζες.

Οι γομφίοι (ή τραπεζίτες) είναι ο τύπος δοντιών στο πίσω τμήμα του οδοντικού τόξου. Ο ενήλικας άνθρωπος έχει 12 μόνιμους γομφίους, τρείς σε κάθε πλευρά της κάθε σιαγόνας. Στην νεογιλή οδοντοφυϊα υπάρχουν μόνο 8 γομφίοι, που κατέχουν τη θέση στην οποία θα ανατείλουν αργότερα οι μόνιμοι προγόμφιοι. Οι γομφίοι χαρακτηρίζονται σαν πρώτος, δεύτερος, και τρίτος γομφίος (αρχίζοντας από εμπρός προς τα πίσω). Είναι το έκτο, έβδομο, και όγδοο δόντι απο το κέντρο. Οι τρίτοι γομφίοι είναι πιό γνωστοί και σαν φρονιμίτες. Οι φρονιμίτες είναι τα τελευταία δόντια που ανατέλλουν πίσω απο όλα τα υπόλοιπα στην ηλικία των 17-25 χρόνων.

Οι γομφίοι εκτελούν το μεγαλύτερο τμήμα της διαδικασίας της μάσησης, αλέθοντας την τροφή ώστε αυτή να είναι έτοιμη προς κατάποση.

Οι πρώτοι και δεύτεροι γομφίοι έχουν παρόμοιο σχήμα με τους προγόμφιους αλλά είναι γενικά μεγαλύτεροι (με τον πρώτο γομφίο μεγαλύτερο απο τους υπόλοιπους). Οι κάτω πρώτοι προγόμφιοι είναι συνήθως τα μεγαλύτερα δόντια του ανθρώπινου στόματος. Η επάνω επιφάνεια τους έχει 4 με 5 φύματα αλλά είναι πιο επίπεδη απο αυτή των προγόμφιων. Οι γομφίοι έχουν 2 με 3 ρίζες.

Οι Φρονιμίτες

Η μορφολογία και το μέγεθος των τρίτων γομφίων (φρονιμίτες) συνήθως ποικίλλει σημαντικά, αλλά γενικά είναι μικρότεροι απο τους άλλους γομφίους. Σε μερικές περιπτώσεις γίνεται αναγκαία η εξαγωγή τους, καθώς κάποιοι φρονιμίτες δεν καταφέρνουν να ανατείλλουν σωστά στο στόμα, είτε παραμένοντας παγιδευμένοι μέσα στο οστό της γνάθου (έγκλειστοι φρονιμίτες), είτε ανατέλοντας μόνον μερικώς και δημιουργώντας μια επώδυνη κατάσταση γνωστή σαν περιστεφανίτιδα.